عدم قطعیت ژئوپلیتیکی قیمت نفت در جهان

آیا عدم قطعیت ژئوپلیتیکی قیمت نفت،جهان را مجبور به استفاده کارآمدتر از انرژی میکند؟

اسدالله غلام پور
عدم قطعیت های ناشی از رویدادهای ژئوپلیتیکی اغلب فراتر از قلمرو سیاست به بازارهای کالا گسترش می یابد. این امر به ویژه در مورد بازار نفت صادق است. چندین بحران نفتی در تاریخ به وضوح نشان داده اند که بازارهای نفت در برابر بحران های ژئوپلیتیکی مانند جنگ،ها درگیری های قومی مذهبی، درگیریهای ،سیاسی تروریسم و بیماری ها آسیب پذیر هستند به عنوان مثال، کشورهای نفت خیز به دلیل منابع طبیعی ،فراوان از نفوذ ژئوپلیتیک قابل توجهی برخوردارند. ناآرامی های سیاسی، درگیری های منطقه ای و اتحادهای استراتژیک ناشی از این کشورهای نفت ،خیز میتوانند نوساناتی در قیمت نفت ایجاد کنند ،بنابراین ،ژئوپلیتیک نقشی محوری در شکل دهی قیمتهای جهانی نفت دارد.

ژئوپلیتیک شامل سه عنصر جغرافیا، سیاست و قدرت است. اقتصاد از طرفی یکی از ابعاد فضای جغرافیایی و از طرف دیگر یکی از ابعاد قدرت است. ژئوپلیتیک به طور ذاتی در دو عنصر از سه عنصر تشکیل دهنده خود یعنی جغرافیا و قدرت با اقتصاد پیوند خورده و به آن توجه مینماید بنابراین چنانچه اقتصاد با قدرت و سیاست پیوند بخورد و با جغرافیا نیز عجین شود، در حوزه ژئوپلیتیک قرار میگیرد که در این صورت ژئواکونومی به عنوان بعد اقتصادی ژئوپلیتیک شکل می گیرد که در زیر مجموعه جغرافیای سیاسی قرار دارد. اگرچه از قدیم استفاده از ابزارهای اقتصادی در سیاست وجود داشته ولی پس از جنگ سرد و جهانی شدن که رویکردهای اقتصادی مورد توجه بیشتر قرار گرفتند بحث ژئواکونومی نیز روزبه روز در سیاست های داخلی و خارجی و به عنوان یک روش نوین کشورداری مطرح شد تا به امروز، نفت منبع اولیه انرژی در جهان است حدود یک سوم مصرف جهانی انرژی از نفت تامین میشود و هیچ تغییر قابل توجهی در دو سه دهه آینده انتظار نمی رود.

قیمت نفت به عنوان یک فشارسنج برای اقتصاد جهانی عمل کند ادبیات موجود نشان می دهد که عدم قطعیت در قیمت نفت یک چالش بزرگ برای اقتصاد جهانی است؛ بنابراین عدم قطعیت قیمت نفت برای برنامه ریزی و امنیت اقتصادی مضر است. نوسانات در قیمت نفت باعث توزیع مجدد درآمد بین صادرکنندگان و واردکنندگان ،نفت، نوسانات در نرخ ارز، تورم کاهش تقاضای کل میشود و همچنین بر رقابت قیمت ها تأثیر میگذارد و مالیه عمومی را مختل می کند.

ادبیات موجود نشان می دهد که عدم قطعیت در قیمت نفت یک چالش بزرگ برای اقتصاد جهانی است؛ بنابراین عدم قطعیت قیمت نفت برای برنامه ریزی و امنیت اقتصادی مضر است. نوسانات در قیمت نفت باعث توزیع مجدد درآمد بین صادرکنندگان و واردکنندگان ،نفت نوسانات در نرخ ارز تورم کاهش تقاضای کل میشود و همچنین بر رقابت قیمتها تأثیر میگذارد و مالیه عمومی را مختل میکند؛ بنابراین سیاست گذاران و اقتصاددانان از نزدیک قیمت نفت را به عنوان یک شاخص کلیدی و ثبات اقتصادی رصد می کنند. به این ترتیب علاقه تحقیقاتی به علل و اثرات عدم قطعیت قیمت نفت همچنان در حال افزایش است. یک منطقه مورد علاقه جدید در حال توسعه، در عدم قطعیت قیمت نفت با نوسانات ،آن چیزی است که تأثیر منحصر به فرد رویدادهای ژئوپلیتیکی را در نظر می گیرد.

همانطور که یکپارچگی اقتصادی جهانی ادامه دارد بازارهای کالا نیز همچنان به بازتاب رویدادهای ژئوپلیتیک اصلی ادامه می دهند. عدم قطعیت های ناشی از رویدادهای ژئوپلیتیکی اغلب فراتر از قلمرو سیاست به بازارهای کالا گسترش می یابد. این امر به ویژه در مورد بازار نفت صادق است. چندین بحران نفتی در تاریخ به وضوح نشان داده اند که بازارهای نفت در برابر بحرانهای ژئوپلیتیکی مانند جنگ ها درگیریهای قومی مذهبی، درگیری های سیاسی تروریسم و بیماریها آسیب پذیر هستند. به عنوان مثال کشورهای نفت خیز به دلیل منابع طبیعی فراوان از نفوذ ژئوپلیتیک قابل توجهی برخوردارند.

باید اذعان کرد که بهره وری انرژی یک سپر قوی در برابر عدم قطعیت قیمت نفت، در جهانی به هم پیوسته و مملو از تنشهای ژئوپلیتیکی است. با کاهش وابستگی به نفت افزایش انعطاف پذیری اقتصادی و بهبود امنیت ،انرژی اقدامات بهره وری ،انرژی مزایای چندوجهی را هم برای اقتصاد ملی و هم برای ثبات جهانی ارائه می.کند به طور خاص تحلیل انسجام ،موجک برای مطالعه پاسخ کارایی انرژی جهانی ما را به عدم قطعیت قیمت نفت ژئوپلیتیکی می رساند رگرسیون چندک و چندک علاوه بر این برای تفکیک اثرات چندکهای ریسک قیمت نفت ژئوپلیتیکی بر روی چندکهای بهره وری انرژی استفاده می شود این روشها در بررسی داده های سری زمانی جهانی که بازه زمانی ۲۰۰۴ تا ۲۰۲۰ را پوشش میدهند استفاده شده.اند نتایج انسجام موجک نشان دهنده همبستگی مثبت بین عدم قطعیت ژئوپلیتیکی قیمت نفت و کارایی انرژی به ویژه در طول بحران انرژی دهه ۲۰۰۰ و همه گیری ۱۹-COVID .است نتایج همچنین نشان میدهد که عدم قطعیت ژئوپلیتیکی قیمت نفت منجر به کارایی انرژی میشود که نشان میدهد افزایش عدم قطعیت ژئوپلیتیکی قیمت نفت باعث افزایش کارایی انرژی میشود. علاوه بر این نتایج حاصل از رگرسیون چندک و چندک، تأثیرات مثبت عمدتاً عدم قطعیت ژئوپلیتیکی قیمت نفت را بر کارایی انرژی جهانی تایید میکند بنابراین نتیجه گیری می شود که از طریق سرمایه گذاریهای استراتژیک ،سیاستهای نوآورانه و همکاریهای بین المللی مرتبط با بهره وری انرژی کشورها میتوانند خود را در برابر اثرات بی ثبات کننده درگیری ژئوپلیتیکی  بر بازارهای انرژی تقویت کنند.

ادامه دارد…