شش چالش پیش روی کلانشهرهای مدرن

(در راستای انتخابات شورای شهر)

✍️اسدالله غلام پور

توسعه شهرنشینی و بزرگ شدن کلانشهرها، علاوه بر اینکه در کاهش امنیت و رفاه شهروندان نقش داشته، نارسایی هایی را نیز در زندگی آن ها به ویژه از نظر اقتصادی، اجتماعی و کالبدی به وجود آورده است، که در بسیاری موارد این نارسایی ها به صورت مسائل حاد جلوه گر شده است. پیشی گرفتن شهرنشینی از روند توسعه اقتصادی و اجتماعی یکی از ویژگی های مهم این پدیده محسوب می شود که منجر به بروز و تشدید مشکلات شهری گردیده است. عدم انطباق نیازها و الویت های شهروندان با برنامه های ارائه شده، تمرکز بیش از حد، کمبود زمین و مسکن و پیدایش اسکان غیررسمی، افزایش نرخ بیکاری و گسترش گروه های فقر، وخامت روزافزون ترافیک شهری، کمبود مسکن و… را می توان از جمله آثار این رخداد محسوب کرد. بروز چنین مشکلاتی درشهر از یک طرف و از طرف دیگر ناکارآمدی مدیریت شهری، فقدان بودجه و اعتبار کافی و فقدان مدیریت یکپارچه در منطقه شهری منجر به شکل گیری وضعیت ناپایداری در کلانشهرها شده است. کلانشهرهای معاصر به طور فزاینده ای بر اصولی تکیه می کنند که مناسب بهترین شرکت ها هستند. فعالیت آن‌ها مبتنی بر داده است و بر ایجاد یک شبکه همکاری متمرکز است که به منظور مقیاس‌بندی مزایای تک تک اعضای کلان شهر است. شش مورد از چالش های امروز کلانشهرها عبارتند از:
1️⃣حفاظت از محیط زیست: دستور کار فعلی اتحادیه اروپا بر مسائل زیست محیطی متمرکز است. تاکید روزافزونی بر پیگیری انتشار کربن کم است. حوزه‌هایی که می‌توان در سال‌های آتی در آن‌ها توسعه پویا را انتظار داشت، منابع انرژی تجدیدپذیر و اجرای اصول اقتصاد دایره‌ای است. قرارداد سبز اروپا دستیابی به بی طرفی آب و هوا را در سال ۲۰۵۰ پیش بینی می کند. اجرای چنین هدفی مطمئناً مستلزم هزینه های سرمایه گذاری هنگفتی است. سخت ترین چالش دور شدن از زغال سنگ به عنوان منبع اصلی انرژی خواهد بود. راه اندازی منابع انرژی جایگزین شامل اجرای بسیاری از پروژه ها در بخش دولتی و خصوصی است. علاوه بر این، آلودگی هوا یک چالش خاص برای کلانشهر ها در ارتباط با حفاظت از محیط زیست و تحول انرژی است. منبع اصلی آلودگی هوا چیزی است که به عنوان “انتشار کم” شناخته می شود. اینها فرآیندهای احتراق در خارج از صنعت هستند که عمدتاً در اجاق‌های خانگی و اتاق‌های دیگ بخار و صنایع ایجاد کننده آلودگی انجام می‌شوند. به نوبه خود، اجرای مفروضات اقتصاد دایره ای مستلزم توسعه راه حل های پیشرفته تکنولوژیکی و سازمانی در تمام مراحل چرخه عمر محصول خواهد بود. اقتصاد دایره ای اقتصادی است که در آن مواد خام، مواد و محصولات تا زمانی که ممکن است در گردش ثابت باقی می مانند. به لطف این رویکرد، تولید زباله به حداقل می رسد. برای اینکه محصول در پایان عمر مفید اقتصادی خود به ماده اولیه تبدیل شود، باید از ابتدا در چارچوب اقتصاد دایره ای طراحی شود. شایان ذکر است که ایجاد محصولات جدید و فرآیندهای تولید مطابق با مفروضات اقتصاد دورانی فرصتی برای تحریک نوآوری و در نتیجه افزایش رقابت پذیری کل اقتصاد است. همه تغییرات مربوط به حفاظت از محیط زیست را باید فرصتی برای حل مشکلات ناشی از آلودگی و تخریب محیط زیست دانست.
2️⃣برنامه ریزی فضایی: اگرچه این فرآیند به خودی خود رسمی شده است و پوشش فعلی زمین با طرح های توسعه بسیار بالا است، اما برنامه ریزی فضایی یک جنبه از خواسته مدیریت منطقه شهری است. مفهوم آمایش سرزمین که در متون علمی به آن برنامه‌ریزی فضایی (Spatial Planning)نیز گفته می شود، ایجاد تعادل بین سه عنصر انسان، فضا و فعالیت تعریف شده است که در ارتباط با انسان مقوله «مدیریت» مطرح است و در رابطه با فضا بحث «اقلیمی» مطرح است و در رابطه با فعالیت مقوله «زیربرنامه و برنامه» برجسته می‌شود یعنی، مفهوم آمایش تلفیقی از سه علم مدیریت و اقتصاد، جغرافیا و جامعه شناسی است. به نظر برخی از متفکران، موضوع اصلی آمایش سرزمین، مدیریت کشور است. مسئله اساسی در مطالعات آمایش سرزمین همان‌گونه که از عنوانش پیداست درک و دریافت چگونگی آماده کردن و استفاده نمودن از زمین، شناخت زمین، مدیریت زمین و بهره‌گیری از مطالعات مقایسه‌ای که مقدمه و آغاز آن فضای موجود و در اختیار است. عدم وجود آمایش سرزمینی، فرصت های خوبی برای تفسیر مقررات به نفع سرمایه گذاران ایجاد میکند. حاصل چنین سیاستی فضایی است که نه تحقق چشم انداز مدبرانه شهرسازان، بلکه صرفاً پیامد برآوردن نیازها و امکانات مالکان مناطق خاص است. اولین چالشی که می توان به آن اشاره کرد، حذف اثرات منفی ناشی از ظهور سرمایه گذاری های اداری و مسکونی جدید بدون ایجاد فضایی برای زیرساخت های لازم برای ساکنان (به عنوان مثال، عرض مناسب جاده ها، مناطق سبز، مدارس) است. چالش دوم حاشیه نشینی است.

عدم انطباق صلاحیت افراد فعال اقتصادی با الزامات بازار کار، چالشی برای حوزه اداری است. لازم است به طور مداوم پیشنهاد آموزشی برای توسعه مهارت های مورد نظر در بازار کار به روز شود. همزمان با پیشرفت فناوری و توسعه اقتصاد دانش بنیان، خطر افزایش تحرک شرکت ها نیز افزایش می یابد. برخی از نهادها به راحتی می توانند دفاتر خود را در سطح بین المللی در جستجوی شرایط تجاری بهتر جابجا کنند. بنابراین می توان انتظار افزایش فشار از سوی مراکز اقتصادی رقیب را داشت.

افرادی که از مناطق روستایی به شهرنشینی مهاجرت می کنند به دنبال فضای زندگی خود در مناطق شهری هستند که از مرکز فاصله بیشتری دارند. علاوه بر این، پیری جامعه و گسترش کار از راه دور به کاهش اهمیت مراکز شهر کمک می کند. با نگاهی به منشور مدیریت شهری، روندهای فوق نامطلوب هستند. حاشیه نشینی همچنین چالش های زیرساختی، برنامه ریزی فضایی و ارائه خدمات عمومی را تشدید می کند.
3️⃣خدمات عمومی و زیرساخت: همراه با تغییر واقعیت، کلان شهرها با چالش ایجاد شرایط مطلوب هم برای توسعه کارآفرینی و هم برای کیفیت زندگی ساکنان مواجه هستند. انتظارات نمایندگان هر دو گروه بسیار زیاد است و رقابت بین کلانشهرها برای بهترین سرمایه گذاری و سرمایه انسانی بسیار شدید است. به منظور دستیابی موفقیت آمیز به اهداف خود، مدیران کلان شهرها باید از کیفیت مناسب زیرساخت ها (از جمله حمل و نقل، انرژی، مخابرات) اطمینان حاصل کنند و خدمات عمومی (آموزش، امنیت، مراقبت های بهداشتی، حمل و نقل شهری، مدیریت پسماند، آب و …) را در سطح رضایت بخشی برای ساکنان ارائه دهند.
4️⃣جمعیت شناسی: در مورد کلان شهرها، در حال حاضر با تراز مهاجرت مثبت و همچنین با افزایش طبیعی روبرو هستیم. با این وجود، باید توجه ویژه ای به تغییرات در ساختار جمعیتی در کلانشهرها شود. سهم جوان ترین گروه های سنی در جامعه رو به کاهش است. در عین حال، سهم قدیمی ترین گروههای سنی در حال رشد است. افزایش بار جمعیتی باعث ایجاد مشکلات پیچیده بسیاری خواهد شد. اول از همه، ممکن است منابع انسانی برای پاسخگویی به نیازهای اقتصاد ناکافی باشد. ثانیاً، سیستم بازنشستگی به طور فزاینده ای تحت فشار قرار خواهد گرفت. با توجه به روندهای غالب، در حال حاضر در بسیاری از کشورها، چه در سطح ملی و چه در سطح محلی، یک هدف مهم افزایش فعالیت حرفه ای برای افراد مسن است. علاوه بر افزایش فعالیت سالمندان، اقدام اولویت‌دار مسئولان منطقه کلان‌شهر باید جذب ساکنان جدید باشد که بتوانند نیازهای آینده اقتصاد برای منابع انسانی را برآورده کنند.۵️⃣مدیریت: چند بعدی ترین و بین رشته ای ترین حوزه ای که در تحلیل چالش های پیش روی کلانشهرها متمایز می شود، مدیریت است. چالش اصلی تشدید همکاری بین نهادها است که به عنوان همکاری گروه های ذینفع در منطقه شهری (به ویژه بین گروه های ذینفع مختلف، دولت های محلی و خُبرگان) و توسعه شبکه مشارکت با نهادهای خارجی شناخته می شود. برقراری گفت و گو بین نهادهای مختلف نیز از نقطه نظر آشتی دادن منافع اغلب متضاد گروه های فردی ضروری است. همکاری خوب، همچنین در زمینه فعالیت هایی که با هدف همسطح کردن تفاوت های اقتصادی در یک کلان شهر انجام می شود، بسیار مهم است. در مرحله بعد، چالش ها در حوزه مدیریت ناشی از تهدیدهای شناسایی شده ی قبلی است. مدیریت یک کلان شهر در شرایط سخت اقتصادی می تواند آزمون بزرگی برای اثربخشی مدیریت محلی باشد. انجام لابی گری موثر در سطح دولت به منظور ایجاد تغییرات کارآفرینانه در سراسر کشور چالش بزرگی است. یک چالش بزرگ برای مدیریت در سطح محلی نیز انتخاب و اجرای یک چشم انداز بلند مدت و منسجم از توسعه بدون تسلیم شدن در برابر منافع سیاسی کوتاه مدت است.
6️⃣پیشرفت تکنولوژی: آینده هر سازمانی به توانایی سازگاری سریع با تغییرات محیط بستگی دارد. تغییراتی که همراه با پیشرفت فناوری به وجود می آید، از یک سو فرصت است، اما از سوی دیگر، استفاده از ابزارها و راهکارهای ارائه شده توسط فناوری، چالش بزرگی برای مدیران کلان شهرها است. استفاده از روش های نوین ارتباطی و دیجیتالی شدن خدمات از الزامات مدرنیته است. معماری سیستم های مورد استفاده توسط نهادهای مدیریت دولتی بسیار گسترده است. در عین حال، گردش کارآمد اسناد بین دفاتر وجود ندارد و اسناد باید به طور مکرر وارد سیستم های فناوری اطلاعات شوند. به منظور ادامه تحول دیجیتالی دولت، لازم است پیشرفت هایی در این زمینه انجام شود. در حال حاضر، مفروضات ایده “شهر هوشمند” نیز رواج یافته است. اساس شهر هوشمند داده هایی است که می تواند در مدیریت کلان شهر با استفاده از سیستم های فناوری اطلاعات مفید باشد.
شما نیاز به دسترسی گسترده به اطلاعات بسیاری از صنایع دارید که به شما امکان می دهد تحلیل های چند بعدی انجام دهید. از طریق برنامه های تلفن همراه مبتنی بر داده های شهر، می توان ساکنان را در حل مشکلات مربوط به مدیریت کلان شهر مشارکت داد. بنابراین، یک استراتژی جامع و بلند مدت برای پیاده سازی راه حل های موجود مورد نیاز است. همچنین هماهنگی کار واحدهای مختلف اداری به منظور استفاده بهینه از منابع و فرصت ها. در سطح شرکت، پیشرفت های تکنولوژیکی بهبود فعالیت های عملیاتی، کاهش سهم منابع انسانی و ایجاد پس انداز را ممکن می کند، اما در عین حال باعث ناپدید شدن برخی از حرفه ها می شود.

انتهای پیام/