به گزارش جبهه ۲۴، اسدالله غلام پور اقتصاددان و عضوی شورای مرکزی جبهه ایران اسلامی با ارسال یادداشتی با عنوان «شتاب‌گیری روند افت تولید در میدان‌های نفت و گاز جهان» به خبرگزاری جبهه ۲۴ نوشت: در چند ماه اخیر گزارش‌ها و داده‌های بین‌المللی نشان می‌دهند که افت تولید (natural decline) در میدان‌های نفت و گاز در حال «شتاب‌گیری» است، یعنی نرخ افت سالانه پس از اوج تولید افزایش یافته و شرکت‌ها ناچارند برای حفظ سطح تولید فعلی سرمایه‌گذاری بیشتری انجام دهند.
این مقاله با مروری از گزارشات منابع معتبری همچون آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، Financial Times، رویترز و بعضی تحلیل گران دیگرتهیه شده است. شواهد تازه (از جمله تحلیل IEA و گزارش‌های رسانه‌ای معتبر) نشان می‌دهد که افت تولید در میدان‌های نفت و گاز جهانی شتاب گرفته و بخشی از این شتاب ناشی از پیر شدن ذخایر، تغییر ترکیب منابع به سمت شیل و عمیقات و کاهش نسبی کاوش است. این روند باعث شده صنعت هر ساله بخش بزرگی از سرمایه‌اش را صرف «ایستا نگه داشتن» تولید کند؛ اگر سرمایه‌گذاری مناسب انجام نشود، تهدیدهایی جدی برای ثبات بازار و امنیت انرژی پدید خواهد آمد.
در ادامه خلاصه‌ای تحلیلی از شواهد، دلایل، پیامدها و راهبردهای مقابله آمده است. شواهد کلیدی، تحلیل داده‌های حدود ۱۵ هزار میدان نشان می‌دهد که نرخ متوسط افت سالانه پس از قله برای نفت‌متعارف حدود ۵.۶٪ و برای گاز متعارف حدود ۶.۸٪ است؛ افت برای میدان‌های کوچک و میدان‌های عمیق به‌مراتب بالاتر است. البته اندازه میدان و تعریف «افت» نیز مهم است. میدان‌های خیلی بزرگ (سوپرغول) معمولاً افت‌های بسیار کندی دارند و می‌توانند سال‌ها تولید پایدار داشته باشند؛ میدان‌های کوچک و پراکنده افت سریع‌تری دارند. در «تعریف «افت» برخی گزارش‌ها «افت سالانه پس از اوج» را محاسبه می‌کنند؛ برخی دیگر «نرخ افت مجموع تولید پایه» یا «نرخ افت خالص در غیاب سرمایه‌گذاری تکمیلی» را در نظر می گیرند، لذا لازم است همیشه در گزارش مشخص شود که کدام تعریف به‌کار رفته است. آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) می‌گوید صنعت نفت و گاز اکنون سالانه حدود ۵۰۰ میلیارد دلار فقط برای نگه داشت سطح تولید فعلی هزینه می‌کند، یعنی بخش عمده سرمایه، همان هزینهٔ جایگزینی تولید از میدان‌های در حال افت است. آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) هشدار می‌دهد که اگر سرمایه‌گذاری‌های بالادستی متوقف شود، کاهش عرضه می‌تواند معادل تولید سالانه‌ی کشورهایی مانند برزیل و نروژ باشد و بازارها و امنیت انرژی را تهدید کند. هر چند بعضی تحلیل‌ها معتقدند نرخ‌‌های افت برآوردشده اغراق‌آمیز است و تکنیک‌های مهندسی (شامل دریل‌های تکمیلی، دیجیتالیزیشن و بهینه‌سازی تولید) می‌تواند افت‌ها را کاهش دهد؛ سایر مراجع اما نشان می‌دهند که این فنون تنها تا حدی قادر به جبران هستند و نیاز به سرمایه‌گذاری پیوسته همچنان پابرجاست. این اختلاف دیدگاه در تحلیل سیاستی اهمیت دارد.
علت‌های اساسیِ شتاب افت تولید: ۱) پیر شدن میدان‌ها و خروج از فاز اوج، بخش بزرگی از تولید جهان (به‌ویژه میادین متعارف) اکنون از میدان‌هایی هست که از اوج عبور کرده‌اند؛ طبیعی است که افت تولید با گذشت زمان بیشتر شود. ۲) تغییر ساختار سرمایه‌گذاری و فناوری، رشد تولید شیل و افزایش سرمایه‌گذاری در فیلدهای عمیق دریایی باعث افزایش میانگین افت کلی شده است، چون شیل و میدان‌های عمیق معمولاً نرخ افت بالاتری همراه با ضرورت چاه‌زنی مستمر دارند. ۳) کاهش کاوش و جایگزینی ذخایر، شرکت‌های بزرگ طی سال‌های اخیر کمتر در اکتشاف مرزی (frontier) سرمایه‌گذاری کرده‌اند؛ گزارش‌ها حاکی از آن است که جایگزینی ذخایر از پروژه‌های جدید در چند سال آینده کمتر از نیاز خواهد بود. ۴) فشارهای سیاسی و تأثیر سیاست اقلیمی، انتقال سرمایه‌ها به تجدیدپذیرها و ریسک‌های سرمایه‌گذاری در حوزه هیدروکربورها نیز به کاهش سرمایه‌گذاری کاوش/توسعه کمک کرده است.
پیامدهای افت تولید برای بازار و امنیت انرژی: ۱) فشار برای سرمایه‌گذاری بیشتر، بنابر گزارش IEA، هزاران میلیارد دلار سرمایه لازم است تا افت طبیعی جبران شود و عرضه برای تقاضای پیش‌بینی‌شده محفوظ بماند؛ در غیر این صورت نوسانات قیمتی و تنش‌های عرضه محتمل‌اند. ۲) تمرکز جغرافیایی عرضه: کاهش تولید در میدان‌های متعدد ممکن است بازار را به سمت منابع ثابتی (نظیر OPEC و روسیه) سوق دهد که پیامدهای ژئوپولیتیکی دارد. ۳) افزایش هزینه تولید نهایی: وقتی میدان‌های بالغ و پرهزینه‌تر سهم بیشتری از سبد تولید را به خود اختصاص می‌دهند، هزینه نهایی عرضه برای اقتصادهای مصرف‌کننده می‌تواند بالا برود.
راهکارها و توصیه‌های سیاستی: آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، Financial Times، رویترز و بعضی تحلیل گران دیگر، راهکارهای زیر را پیشنهاد داده اند: ۱) حفظ و هدف‌گذاری سرمایه‌گذاری‌های بالادستی، دولت‌ها و شرکت‌ها باید ترکیبی از سرمایه‌گذاری در نگهداری تولید موجود و توسعه منابع جدید را دنبال کنند تا شوک‌های عرضه کاهش یابد.
انتهای پیام/
