سید ابراهیم رئیسی

تحصیلات

پس از پایان تحصیلات ابتدایی در مدرسه جوادیه، طریق پدر را در پیش گرفت و وارد عرصه طلبگی و دروس حوزوی شد. ابتدا وارد مدرسه نواب شد و مدت کوتاهی در آنجا به تحصیل پرداخت و سپس برای گذراندن مقدمات شامل ادبیات، منطق، معانی و بیان به مدرسه علمیه آیت الله موسوی نژاد رفت.

رئیسی بنابر تأکید و سنت آیت الله موسوی نژاد، در همان اوان طلبگی و از سال سوم، تدریس به طلبه‌های تازه وارد را آغاز کرد. تحصیل او در مدرسه آیت الله موسوی نژاد تا سال ۱۳۵۴ ادامه یافت تا آنکه در این سال، به توصیه برادر بزرگ خود، تصمیم گرفت برای ادامه تحصیلات به شهر مقدس قم برود.

در زمان ورود وی به قم، مدارس فیضیه و دارالشفاء با اجبار رژیم شاهانشاهی فعالیت نداشتند و از این رو وارد مدرسه آیت الله بروجردی شد. رئیسی علاوه بر تحصیل در مدرسه آیتالله بروجردی، مدتی هم تحت مدیریت آیتالله پسندیده، در مدرس‌های که به طور رسمی زیر نظر دفتر امام (ره) ـ؛ که آن زمان مسئولیتش با اخوی او بود ـ. اداره می شد، درس خواند.

سید ابراهیم رئیسی در این مرحله کتاب اصول الفقه را نزد آیت الله مروی، لمعتین را محضر آیت الله فاضل هرندی، رسائل را نزد آیت الله موسوی تهرانی، مکاسب محرمه را خدمت آیت الله دوزدوزانی، مکاسب بیع را محضر آیت الله خزعلی، خیارات مکاسب را نزد آیت الله ستوده و آیتالله طاهری خرم آبادی و کفایه را خدمت آیت الله سید علی محقق داماد فرا گرفت.

حضور در محافل سیاسی و سوابق مبارزاتی

زمان حضور رئیسی در قم مصادف با سال‌های پایانی حاکمیت شاهنشاهی بر کشور بود. در این دوره و خصوصاً از سال ۵۶ که با هتاکی روزنامه اطلاعات وقت به حضرت امام خمینی (ره)، موج جدیدی از اعتراض‌ها از قم آغاز و در سراسر کشور منتشر شد، او در اجتماعات اعتراضی که مبدأ بیشتر آن‌ها در قم، مدرسه آیت الله بروجردی (مدرسه خان) و مقصد آن‌ها بیوت علمای عظام بود، شرکت میکرد، که از جمله مشهورترین این تظاهرات، تجمع ۱۹ دی ماه سال ۱۳۵۶ در برابر منزل آیت الله نوری همدانی بود که با تیراندازی عوامل رژیم، به خون کشیده شد.

علاوه بر این رئیسی در مدرسه خان (که در دوره بسته شدن فیضیه و دارالشفاء برای طلاب انقلابی مرکزیت داشت) در قالب هست‌های از طلاب انقلابی فعالیت می نمود.

رئیسی در این دوران فعالیت‌های مبارزاتی خود را در ارتباط با علمای انقلابی که در زندان طاغوت بودند، پی گرفت و در این راستا به واسطه رفت و آمد به منزل آیات سید ناصر حسینی و شیخ هادی مروی، به مرور با بزرگانی، چون شهید مطهری، بهشتی و مفتح، حکیمی و سایر بزرگان آشنا شد. او در این دوران حضور پراکنده خود در تهران را با فعالیت انقلابی همراه میکرد و در تجمع هایی، چون تحصن علماء و روحانیون دانشگاه تهران، شرکت داشت.

 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مرحوم شهید بهشتی که از نگرش عمیق حکومتی و تشکیلاتی برخوردار بود، بر آن شد تا با هدف کادرسازی برای تأمین نیاز‌های مدیریتی نظام، یک دوره آموزشی برای حدود ۷۰ نفر از طلاب قم که آن‌ها را برای به دوش کشیدن بار مسئولیت‌های مختلف در کشور مناسب تشخیص داده بود، برگزار و آن‌ها را برای پذیرش این مسئولیت‌ها آماده کند؛ رئیسی یکی از این طلاب برگزیده بود.

در این دوره فشرده که عمدتاً در مدرسه عالی شهید مطهری برگزار میشد، شهید بهشتی، رهبر انقلاب و سایرین از جمله مرحوم شهید حسن آیت، آیت الله موسوی اردبیلی و… به صورت هفتگی به تدریس می پرداختند.

در روز‌های اول استقرار نظام جمهوری اسلامی، همچون برخی مناطق مرزی در کشور، اخبار خوبی از شهر مسجد سلیمان که پایگاه گروه‌های چپ و مارکسیست بود به گوش نمیرسید. اینگونه شد که امام (ره) برای ساماندهی اوضاع، آیت الله شیخ هادی مروی را به عنوان نماینده خود در این شهر منصوب فرمودند. به این ترتیب حجت الاسلام و المسلمین رئیسی به دعوت آن مرحوم، برای کمک در کارِ فرهنگی و اداره شهر همراه با گروهی از طلاب به مسجدسلیمان رفت و کلید ارتباط رئیسی با مجموعه دادسرای انقلاب هم از همانجا زده شد.

او پس از بازگشت از مسجدسلیمان، مجموعه سیاسی ایدئولوژیک پادگان آموزشی صفر- دو در شاهرود را تأسیس و برای مدت کوتاهی آن را اداره کرد.

ورود  رئیسی به عرصه مدیریت قضایی از سال ۱۳۵۹ و با حضور در جایگاه دادیاری شهرستان کرج آغاز شد. اما هنوز چند ماهی از این دوره نگذشته بود، که با حکم دادستان کل انقلاب، شهید آیتالله قدوسی، دادستان کرج شد.

اوضاع قضایی شهر کرج به علت مهاجرت عمومی به این شهرستان نزدیک به پایتخت و مسائل برآمده از محیط امنیتی- سیاسی عمومی کشور در اوان شکل گیری نظام مقدس جمهوری اسلامی- از جمله آغاز جنگ تحمیلی در شهریور ۱۳۵۹ – پیچیده بود و اداره آن نیازمند جذب نیرو‌های فهیم انقلابی و هماهنگی با دیگر مسئولان بود که حجت الاسلام و المسلمین رئیسی در طول این دوره بیش از ۲ سال (سال‌های ۵۹ و ۶۰) به آن اهتمام ورزید.

موفقیت رئیسی در ساماندهی وضعیت پیچیده این شهر موجب شد تا در سال ۱۳۶۱، همزمان با دادستانی کرج، مسئولیت دادستانی شهر همدان نیز به او محول شود. به این ترتیب او ناگزیر بود تا برای رسیدگی به امور هر ۲ حوزه، ایام هفته خود را به دو بخش تقسیم و پیوسته میان این دو شهر تردد کند.

حضور همزمان او در این دو مسئولیت، سه تا چهار ماه ادامه داشت، تا آنکه به عنوان دادستان استان همدان معرفی شد و از ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳، به مدت ۳ سال در این سمت خدمت کرد.

سال ۱۳۶۴، سال آغاز مدیریت قضایی او در پایتخت بود و به این ترتیب عهده دار سمت جانشینی دادستان انقلاب تهران شد.

با گذشت ۳ سال از این تاریخ و در سال ۱۳۶۷، مورد توجه ویژه حضرت امام خمینی (ره) قرار گرفت و احکام ویژه (۱ و ۲ و ۳) و مستقیمی برای رسیدگی به مشکلات قضایی در برخی استان‌ها از جمله لرستان، کرمانشاه و سمنان را مستقل از ساختار قوه قضائیه، از بنیانگذار انقلاب اسلامی دریافت کرد. بعد از آن هم حضرت امام خمینی (ره) چندین پرونده مهم را برای تصمیم قضایی به او و جناب آقای نیری محول فرمودند.

بعد از رحلت حضرت امام (ره) و آغاز رهبری آیت الله خامنه ای، رئیسی با حکم آیت الله یزدی؛ رئیس وقت قوه قضائیه، به سمت دادستان تهران منصوب شد و از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳ به مدت پنج سال این مسئولیت را برعهده داشت. پس از آن و از سال ۱۳۷۳ به ریاست سازمان بازرسی کل کشور منصوب شد و این سمت را تا سال ۱۳۸۳ عهدهدار بود.

رئیسی از سال ۱۳۸۳ تا سال ۱۳۹۳، به مدت ۱۰ سال معاون اول قوه قضائیه و از سال ۱۳۹۳ تا سال ۱۳۹۵ نیز دادستان کل کشور بودند.

همچنین او از سال ۱۳۹۱ تا کنون با حکم رهبر انقلاب به عنوان دادستان کل ویژه روحانیت نیز منصوب شدند.

درس و بحث همگام با پذیرش مسئولیت‌های مختلف در نظام جمهوری اسلامی

رئیسی درباره انگیزه خود برای جدا نشدن از کانون درس و بحث حوزوی میگوید: “اگرچه اشتغال به فعالیت‌های انقلابی و مناصب قضایی و فرهنگی در طول دوره مبارزات انقلابی و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برای ما که تابع ولایت فقیه و مقلّد حضرت امام (ره) بودیم، یک واجب کفایی محسوب میشد و گریزی از تقیّد به آن نبود، اما واقعیت آن است که برای یک طلبه، حلاوت قرار گرفتن در بحبوحه درس و بحث حوزوی و فقهی، با هیچ اشتغالی قابل معاوضه نیست. “

بر این اساس رئیسی درسال اول پذیرش مسئولیت دادستان انقلاب اسلامی در کرج، با سه نفر از دوستان طلبه خود، حضور در یک دوره فقهی در محضر آیتالله مدرسی را آغاز کرد و برای آنکه به اشتغالات اداری او ضرب‌های وارد نشود، زمان آن را در هماهنگی با استاد، اولین ساعات صبحگاهی تنظیم کرد.

این رویه را خصوصاً پس بازگشت از همدان به تهران ادامه داد و علاوه بر صبحگاهان، برخی روز‌های تعطیل خود را هم به دنبال کردن دروس حوزوی اختصاص داد. او در این دوره، خارج اصول را نزد مرحوم آیتالله سید محمدحسن مرعشی و آیتالله هاشمی شاهرودی و خارج فقه را محضر مرحوم آیت الله آقا مجتبی تهرانی تلمذ کرد. از سال ۱۳۷۰ هم که رهبر معظم انقلاب اسلامی؛ رهبر انقلاب جلسات درس خارج فقه خود را دایر نمودند، به مدت چهارده سال در درس او هم حضور یافت و دروس جهاد، قصاص و مکاسب محرمه را در محضر ایشان تلمذ کرد.

رئیسی علاوه بر این، بنا به توصیه مکرر آیت الله مهدوی کنی و آیت الله آقا مجتبی تهرانی مبنی بر حفظ ارتباط درسی خود با طلاب، از سال‌ها پیش تا کنون به عنوان مدرس در مدرسه علمیه مروی به تدریس سطوح عالی و کفایتین مشغول بوده و اکنون نیز قواعد فقه تدریس میکند.

عضویت در شورای مرکزی روحانیت مبارز

---

در نیمه دوم سال ۱۳۷۶ پیشنهاد اعضای مؤثر جامعه روحانیت مبارز از جمله آیت الله مهدوی کنی و آیت الله یزدی برای حضور و عضویت در شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز را پذیرفت و با رأی اعضا در یکی از جلسات جامعه، رسماً به عضویت شورای مرکزی جامعه روحانیت در آمد.

حضور و عملکرد در مجلس خبرگان

---

رئیسی در سال ۱۳۸۵، از طرف جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز و به توصیه نخبگان استان خراسان جنوبی برای عضویت در چهارمین دوره مجلس خبرگان رهبری، خود را در معرض انتخاب مردم شریف آن استان قرار داد و با نظر مثبت بیش از ۸۰ درصد مردم این استان وارد مجلس خبرگان شد. ۲ سال پس از حضور در این مجلس، با رأی خبرگان ملت به عنوان عضو هیئت رئیسه انتخاب و عضویت رئیسیدر این جایگاه تا اتمام دور چهارم، با رأی نمایندگان محترم مجلس خبرگان تمدید شد.

در هیئت رئیسه مجلس، مسئولیت بخش اجرایی دبیرخانه را بر عهده گرفت و علاوه بر آن مسئولیت دفتر تهران که مسئول ارتباط خبرگان با نهاد‌ها و سازمان‌های مختلف است به او محول شد. عضویت در کمیسیون آییننامه مجلس خبرگان و عضو منتخب کمیته تنظیم بیانیه پایانی تمامی اجلاسیه‌ها در دوره چهارم، از سایر مسئولیت‌های او در این دوره بود.

او در طول دوره چهارم مجلس خبرگان رهبری، عضو و دبیر کمیسیون تحقیق نیز بود.

سوابق علمی

– سطح چهار فقه و اصول از حوزه علمیه قم
– فوق لیسانس حقوق بین الملل خصوصی
– دکترای فقه و مبانی حقوق با گرایش حقوق خصوصی از دانشگاه شهید مطهری
– تدریس متون فقهی سطح عالی و قواعد فقه قضاء و فقه اقتصاد در حوزه‌های علمیه تهران و دانشگاه‌ها

تالیفات و آثار

الف- کتب در دست انتشار
– تألیف کتاب در خصوص ارث بلاوارث در فقه و حقوق
– تألیف کتاب در خصوص تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق 
– کتاب تقریرات درس قواعد فقه (بخش قضایی)
– کتاب تقریرات درس قواعد فقه (بخش اقتصادی)
– کتاب تقریرات درس قواعد فقه (بخش عبادی)
– تألیف کتاب سیر تحول در نظارت و بازرسی
ب- مقالات و سخنرانی علمی ارائه شده
– تعدد اسباب مسئولیت
– بیع فاسد و اقسام آن
– مفهوم رهن
– مدیریت کارآمد
– نظارت اثر بخش
– تاثیر متقابل تصمیمات قضایی و اقتصادی
– جایگاه نظارت و یازرسی در اسلام
-عدالت و تاثیر آن بر سبک زندگی

سوابق مدیریتی و سیاسی

– انجام ماموریت‌های ویژه قضایی در مناطق مختلف کشور با حکم امام خمینی (ره)
– عضویت در هیئت امنای ستاد اجرایی فرمان امام (ره) – موضوع اموال در اختیار، ولی فقیه – به مدت ۱۰ سال از سوی مقام معظم رهبری
– معاون اول قوه قضاییه به مدت ۱۰ سال
– ریاست سازمان بازرسی کل کشور به مدت ۱۰ سال
– دادستان انقلاب اسلامی تهران
– اولین دبیر ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر کشور
– دادستان انقلاب اسلامی استان همدان
– عضو هیئت عالی گزینش کشور
– مشارکت در تاسیس دفاتر حزب جمهوری اسلامی در جنوب خراسان به دستور آیت الله دکتر شهید بهشتی
– موسس حوزه علمیه فاطمه الزهرا (س) خواهران در تهران (کوی نصر)

مسئولیت‌های کنونی

– تولیت آستان قدس رضوی
-عضویت در شورای عالی حوزه علمیه خراسان با حکم مقام معظم رهبری
ـ. دادستان کل ویژه روحانیت با حکم مقام معظم رهبری 
– عضویت در هیات رئیسه مجلس خبرگان رهبری 
– عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز تهران
– نماینده مردم شریف استان خراسان جنوبی در مجلس خبرگان رهبری