افزایش نقدینگی و انتظارت تورمی در سال ۱۴۰۴

به گزارش جبهه ۲۴، اسدالله غلام پور عضو شورای مرکزی جبهه ایران اسلامی طی یادداشتی نوشت: کسری ۱۸۰۰ هزار میلیارد تومانی بودجه سال ۱۴۰۴ موضوعی که دولت را وادار به افزایش استقراض از منابع مختلف کرده است. بر اساس اعلام مشاور عالی رئیس اتاق تهران، این کسری، حدود ۱,۸۰۵ هزار میلیارد تومان برآورد شده

است. این رقم به معنای شکاف میان درآمدهای جاری و هزینه‌های عملیاتی دولت است. تورم در اقتصادهای در حال توسعه به‌ویژه در ایران، ریشه در دو عامل کلیدی دارد: افزایش شتابان نقدینگی و انتظارات تورمی. این دو پدیده هم‌افزا هستند؛ یعنی هرکدام به تشدید دیگری دامن می‌زند. درک صحیح از چرخه‌ی ارتباطی میان این عوامل، برای سیاست‌گذاران اقتصادی حیاتی است. علت کسری بودجه ۱۸۰۰ همتی چیست و بودجه سازمانهایی نظیر حرم امام، هیات مذهبی و‌ دهها ارگان مذهبی دیگر چقدر است و چه نقشی در این کسری بودجه دارد؟ ما در اینجا به دو‌ موضوع مهم افزایش نقدینگی و انتظارات تورمی، اشاره می کنیم و توضیح میدهیم که این دو چگونه به هم مرتبط‌اند و چه پیامدی برای اقتصاد دارند.

۱. افزایش نقدینگی: نقدینگی یعنی مجموع پول در دست مردم (اسکناس، مسکوک، حساب‌های جاری) + شبه‌پول (سپرده‌های بانکی و شبه‌دارایی‌های نقدشونده). وقتی رشد نقدینگی بیشتر از رشد تولید واقعی باشد، پولِ بیشتری در اقتصاد در گردش خواهد بود، بدون آنکه به همان نسبت کالا و خدمات تولید شود. این مازاد پول معمولاً به افزایش تقاضا و در نهایت به افزایش قیمت‌ها (تورم) می‌انجامد.

افزایش نقدینگی و انتظارات تورمی، دو روی یک سکه‌اند. بدون اصلاح ساختار بودجه‌ای و بانکی، و بدون مدیریت هوشمندانه انتظارات تورمی از طریق سیاست‌های شفاف، امکان مهار پایدار تورم وجود ندارد. به عبارت دیگر، تورم در ایران نه‌فقط محصول پول اضافی، بلکه زاییده‌ی ذهنیت جمعی، از بی‌ثباتی آینده است. در واقع افزایش نقدینگی و انتظارات تورمی، منبع نامرئی تورم است. رشد نقدینگی در ایران طی دهه‌های اخیر همواره بالاتر از نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بوده است.

این شکاف ساختاری، موجب شده عرضه پول بسیار سریع‌تر از عرضه کالا و خدمات رشد کند و تعادل اقتصاد کلان به‌هم بخورد. به گفته وزیر اقتصاد، برای تامین کسری بودجه، دولت مجبور است حدود ۸۰۰ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی منتشر کند، که نشان‌دهنده بخشی از کسری مالی و عدم تحقق منابع است (میزان انتشار اوراق بدهی، نشانگر کسری تامین مالی است). مقایسه کسری بودجه در سه سال گذشته، به قرار زیر است: سال ۱۴۰۲ کسری حدود ۶۰۰–۷۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد شد. سال ۱۴۰۳ برآورد کسری تا ۱,۲۰۰ هزار میلیارد تومان اعلام گردید. سالجاری ۱۴۰۴ جهش کسری بودجه به ۱,۸۰۰ هزار میلیارد تومان (بزرگ‌ترین شکاف تاریخ بودجه ایران)رسید، یعنی طی دو سال، کسری بودجه بیش از دو برابر شده است.

در اینجا بطور خلاصه به عوامل اصلی رشد نقدینگی در ایران می پردازیم: ۱)کسری بودجه مزمن دولت و استقراض مستقیم یا غیرمستقیم از بانک مرکزی. ۲) خلق پول توسط بانک‌ها از طریق اعطای تسهیلات بدون پشتوانه تولیدی. ۳) افزایش بدهی دولت و شرکت‌های دولتی به شبکه بانکی. ۴) پولی‌سازی بدهی صندوق‌های بازنشستگی و ناترازی مالی آن‌ها.
نتیجه این روند، شکل‌گیری سیلی از پول سرگردان است که معمولاً به جای ورود به بخش تولید، به سمت بازارهای غیرمولد (ارز، طلا، مسکن، خودرو) سرازیر می‌شود.

۲. انتظارات تورمی: به بیان ساده یعنی برداشت و پیش‌بینی مردم از آینده قیمت‌ها را انتظارات تورمی نامید. اگر فعالان اقتصادی انتظار داشته باشند که قیمت‌ها در آینده بالا می‌رود، همین انتظار باعث می‌شود، خانوارها خریدهایشان را جلو بیندازند (تقاضای زودهنگام) و در نتیجه تولیدکنندگان قیمت محصولات آینده را بالا می برند. همچنین سرمایه‌گذاران دارایی‌های واقعی (طلا، مسکن، ارز) را به پول نقد ترجیح دهند.

در واقع انتظارات تورمی؛ موتور روانی افزایش قیمت‌هاست. تورم تنها یک پدیده پولی نیست، بلکه انتظارات ذهنی مردم نیز نقشی اساسی دارد. وقتی مردم باور کنند که قیمت‌ها در آینده افزایش خواهد یافت. خریدهای خود را جلو می‌اندازند؛ بنگاه‌ها قیمت محصولات را به‌طور پیش‌دستانه افزایش می‌دهند؛ سرمایه‌گذاران به دارایی‌های واقعی هجوم می‌آورند؛ پس‌انداز ریالی کاهش یافته و میل به تبدیل پول به ارز یا کالا بیشتر می‌شود. این رفتارها سبب می‌شود که تورم حتی پیش از اثرگذاری نقدینگی اضافی، به‌صورت روانی شکل بگیرد. به همین دلیل در ایران، بازار ارز و طلا اغلب زودتر از شاخص قیمت مصرف‌کننده واکنش نشان می‌دهد.

انتهای پیام/